Рѡсїискъ цѣсаръ ꙁъваниѥ

ꙁъваниѥ коньчьно самодрьжьца рѡсїиска
Божіею поспѣшествующею милостію, Мы, NN, Императоръ и Самодержецъ Всероссійскій, Московскій, Кіевскій, Владимірскій, Новгородскій, Царь Казанскій, Царь Астраханскій, Царь Польскій, Царь Сибирскій, Царь Херсониса Таврическаго, Государь Псковскій и Великій Князь Смоленскій, Литовскій, Волынскій, Подольскій и Финляндскій, Князь Эстляндскій, Лифляндскій, Курляндскій и Семигальскій, Самогитскій, Бѣлостокскій, Корельскій, Тверскій, Югорскій, Пермскiй, Вятскій, Болгарскій и иныхъ; Государь и Великій Князь Новагорода Низовскія земли, Черниговскiй, Рязанскій, Полотскій, Ростовскій, Ярославскiй, Бѣлозерскій, Удорскій, Обдорскій, Кондійскій, Витебскій, Мстиславскій и всея Сѣверныя страны Повелитель и Государь Иверскія, Карталинскія, Грузинскія и Кабардинскія земли и Области Армянскія, Черкасскихъ и Горскихъ Князей и иныхъ Наслѣдный Государь и Обладатель; Наслѣдникъ Норвежскій, Герцогъ Шлезвигъ-Голстинскiй, Стормарнскій, Дитмарсенскій и Ольденбургскій, и прочая, и прочая, и прочая[кладѧꙃь 1]

Цѣсарь · имєнованиѥ чьстьи правитєлꙗ рѡсїиска ѥстъ · въ нѥмь жє оного ꙁємлѩ каꙁанꙑ сѫтъ · въ врѣмєна раꙁличьна раꙁьнꙑ странꙑ въхождꙗахѫ дрьжавѫ · сєго дѣл҄ьма ꙁъваниѥ мѣнꙗашє сѧ ⁙

Ꙁъваниѥ кажєтъ имѣниꙗ · достоиньства · положєниꙗ владꙑкꙑ · и жє ѥщє источьникъ власти правити можєтъ · ꙁа напьсании блаꙁнꙑ мьщаахѫ лютѣ · сълоучи сѧ оубо въ лѣто 1650 Вєликъ Гдⷭ҇рь Алєѯсїи Мїхаиловищь гнѣва сѧ на пол҄ьсци чиновє ижє ѥго ꙁъванѥ нє испльно пьсали бѣшѧ да настоꙗниѥмъ вєлє оубити тꙑ[кладѧꙃь 2]

вєлико и мало ꙁъваниѥ

исправлѥниѥ

Дъва ꙁъваниꙗ обраꙁоу бѣашєтє

  • вєлико
  • мало

Такождє и дъва пєчатию бѣашєтє · понѥжє боукъвахъ оба пьсаахѫ · чинъ бо тврьдъ бѣашє дѣꙗти тъчьнъ съобраꙁьнъ ꙁъваниѩ пєчать · Къжьдо владꙑчьство свои пєчать имѣашє · бо имѧ правитєлꙗ мѣнꙗашє сѧ · ащє оу нова цѣсарꙗ прѣждьнꙗ пєчать осталъ бѣ и сиць ꙁаконъ полагаашє · въꙁвєличаниѥ да притварѥниѥ ꙁъваниꙗ тако жє нѫждꙗашєтє къ положєнию ꙁакона и сєго обьщьствьноу оглашєнию[кладѧꙃь 3] ·

повѣсть о прѣображєнии

исправлѥниѥ
 
тїтлъ пєчати Їѡанна Вєлика
 

Искони ꙁъваниꙗ нє бѣшѧ · нъ по оутврьждєнии кънѧжѧ власти прьви ꙁъваниꙗ авлꙗѭтъ сѧ · ꙁачѧлѣ и малꙑ области и ꙁємлѩ имѣахѫ · сєго дѣлꙗ ихъ кънѧжьско ꙁъваниѥ нє вєлии бѣашє · ꙁа сими врѣмєнꙑ лѣта ѥдинѥниꙗ вьсєѩ вєликꙑ Роуси грѧсѧ и мъножьство ꙁємь въхождꙗахѫ онѫ · пачє того цѣсар҄и да цѣсар҄ицѧ наслѣдаахѫ щоуждєстраньни прѣстоли бо бракꙑ тварꙗахѫ съ инѣми владꙑками · слѣдоуѥтъ далѥ описаниѥ иꙁмѣнѥниꙗ ꙁъваниꙗ

  • Димитрїи рєкомъ Шємꙗка по нѥмь жє Васїлии В҃ Тьмьнъ на ѥю пѣнѧꙃихъ пьсаашєтє ⁖ осподарь всеѧ земли рускиѧ[кладѧꙃь 4]
  • Въ сѣдєниѥ Їѡанна Г҃ Вєлика ꙁъваниѥ мъногꙑ кратꙑ мѣнꙗашє да прѣображаашє сѧ · сиць прьвъ слоучаи 1474 лѣтѣ бꙑ · тъгда оубо кꙋнсолосꙋ кафинскомꙋ[причитаниѥ 1] жидовиноу Хоꙁѣ Кокосоу Їѡаннъ Васїлиѥвищь писавъ кажа сѧ вєликомь кънѧꙃємь Владїмирьскомь · Новоградьскомь · Москъвьскомь и вьсєѩ Роуси · сє жє Ꙁигмоунъдъ Гєрбєрщаинъ съвѣстьствова въ своихъ боукъвахъ · послѣждє посълании 1484 лѣта имєнова сѧ ⁖ Божіею милостію великій осподарь Русскіе земли велики князь Иванъ Васильевичъ, царь всеа Руси Володимерьски, и Московски, и Новгородски, и Псковски, и Югорьски, и Вятски, и Пермьски, и иных ⁖ сєтьно добави ⁖ Тферский ⁖ и ⁖ Болгарский ⁖ съ малꙑ мѣнꙑ сємоу подобьни тїтли тако жє бѣахѫ[кладѧꙃь 5]
  • Васїлии Г҃ Їѡанновищь ѥщє припьса ⁖ господарь и великіи князь Новагорода Низовскои земли и Черниговскіи, и Рязанскіи, и Волотцкіи, и Ржевскіи, и Бѣлскіи, и Ростовскіи, и Ярославскіи, и Белозерскіи, и Удорскіи, и Обдорскіи, и Кондынскіи, и иных ⁖ нѣкꙑихъ тїтлѣхъ такождє пьсаахѫ ⁖ Смоленскій ⁖ Въ врѣмєна оною вънѫтрьн҄ь и вънѣщьн҄ь ꙁъваниꙗ раꙁьнообраꙁьна бѣстє[кладѧꙃь 5]
 
вєликъ пєчать Їѡанна Д҃ съ тїтлъ
  • Їѡаннъ Д҃ Васїлиѥвищь сь ꙁъваниѥ мало имѣашє ⁖ Бога въ Троицѣ славимаго милостью, Великій Государь Царь и Великій Князь Иванъ Васильевичь всея Русіи Владимірскій, Московскій, Новогородскій, Царь Казанскій, Царь Астороханскій, Государь Псковскій и Великій Князь Смоленскій, Тверскій, Югорскій, Пермскій, Вятскій, Болгарскій и иныхъ ⁖ ина тїтла ꙁачѧла бѣахѫ · наприкладъ ⁖ Милосердія ради милости Бога нашего, въ нихъ же посѣти насъ Востокъ свыше, во еже направити ноги наша на путь миренъ, иже подаетъ намъ скифетры держанья Россійскаго Царьства, сего убо Бога нашего, въ Троицѣ славимаго милостью удержахомъ скифетры Россійскаго Царства броздодержательство, иже особъ намъ блоговодило ко прослутію, иже Его человѣколюбиемъ и благостью. мы Великій Государь и прочєѥ ⁖ ѥщє Їѡаннъ одрьжа Полотьскъ и ста Вєликомь Кънѧꙃємь Полотьскомь да покори Сибирь сєго дѣл҄ьма ста Цѣсарѥмь Сибирьскомь · одъначє ста Госоударѥмь Ливонскія земли и Лифляндскимъ[кладѧꙃь 6]
  • При сꙑноу ѥго Ѳєодѡрѣ А҃ ꙁъваниѩ оутврьдишѧ сѧ ꙁємлѩ иноꙁємьць и боусоурманъ ѩжє покорѥнꙑ бѣшѧ отьцємь · да самъ Ѳєодѡръ Блажєнъ онꙑ бъшиѭ прѣиꙁноури · сє прибꙑ ⁖ всея Сибирскія земли, и Сѣверные страны повелитель, и государь Иверскіе земли Грузинскихъ Царей и Кабардинскія земли Черкасскихъ и Горских Князей и иныхъ многихъ Князей Государь и обладатель ⁖ овогда инодрьжавамъ рєчє сѧ Императоръ · тꙑ жє и сицє чѧсто нарицашѧ[причитаниѥ 2] · наприкладъ Єлїсавєта Англїиска[кладѧꙃь 7][кладѧꙃь 8]
  • Борїсъ Годоуновъ поѩ тъ тїтлъ · нъ ⁖ и иныхъ многихъ Государствъ Государь и обладатель ⁖ въ мѣсто ⁖ и иныхъ многихъ Князей Государя и обладателя ⁖ коньци оного пьсаахѫ[кладѧꙃь 9]
  • Лъжєдимитрїи А҃ коли бѣашє оу полꙗнъ имєноваашє сѧ ⁖ Мы Димитрій Ивановичь, Божіею милостью, Царевич Великой Русіи Углетцкій, Дмитровскій и иныхъ, Князь от колѣна предковъ своихъ и всѣхъ Государствъ Московскихъ Государь и дѣдичь[кладѧꙃь 10] ⁖ поимъ прѣстолъ и гръдꙑнѭ въ сєбѣ сътвори · да сѫпротивь съвѣтомъ покровитєл҄ь милостивъ своихъ рєчаашє сѧ ⁖ мы пресвѣтлѣйшій и непобѣдимѣйшій Монархъ Димитрій Ивановичь, Божіею Милостью Цесарь и Великій Князь всея Россіи и всѣхъ Татарскихъ Царствъ и иныхъ многихъ Московскихъ Монархій покоренныхъ областей Государь и Царь[причитаниѥ 3][кладѧꙃь 11]
  • Пришьдъ въторъ самоꙁъваньць рєчаашє сѧ ⁖ се язъ Царь и Великій Князь Димитрій Ивановичь, всея Русіи и Московскія области великаго величества самодержецъ и вседержитель Российскаго Государства, Царь и Великій Князь Димитрій Иванович всея росіи, Богомъ хранимый и Богомъ избранный и Богомъ дарованный и Богомъ помазанный и над всѣми Ордами превознесенъ, старому Израилю уподобись, покровеніемъ десницы Вышняго Бога, едины подсолнечный Хрестьянскій Царь и многихъ Государствъ Государь и обладатель[кладѧꙃь 12]
  • Васїлии Д҃ Їѡанновищь рода Шоуиска ꙁъваниѥ ꙗко Борїсъ имѣашє · по съмрьти жє Лъжєдимитрїꙗ В҃ ꙁъваниѥ Самодрьжьць[причитаниѥ 4] и въꙁѧ[кладѧꙃь 13]

єтѷмологїꙗ

исправлѥниѥ

Слово цѣсар҄ь отъ латиньска словєсє caesar иꙁишьло ѥстъ ⁙ Такъ обраꙁъ нꙑнѣ съхранѥнъ ѥстъ въ єѵрѡпьскꙑихъ ѩꙁꙑкахъ ⁙ Прасловѣньско слово *cěsarь и нѣмьчьско слово kaiser отъ готьска слова kaisar иꙁишьли ѥстъ ⁙

причитаниꙗ

исправлѥниѥ
  1. Сє ѥстъ нѣкꙑи чьстьнъ санъ града Кафꙑ Кꙑрꙑмѣ ижє бѣ тъгда дж{{subst:Покрꙑтиѥ}}єновьскъ
  2. А. Лакіеръ своѥи къниꙃѣ оукажа ꙗко страньнъ владꙑкъ обьщєниѥ къ Ѳєодѡроу равьно Їѡанноу бѣашє
  3. Сє ѥго мало ꙁъваниѥ · вєлико жє подобьно прѣждьнѥмъ бѣашє · имѣашє ꙁачѧло ⁖ Божіею Милостью Великій Государь Царь и Великій Князь Дмитрій Ивановичь, всея Русіи Самодержецъ
  4. Сѥ ꙁъваниѥ ови дрєвлѥ имѣахѫ
  1. Сводъ Законовъ Россiйской Имперiи / М. М. Сперанскій и ини. — Санктпетербургъ (Петроградъ) : Государственная Типографія и ина, 1857—1917. — Т. А҃, чѧсть А҃, глава Ѕ҃. — Изданіе неоффиціальное.
  2. Исторія Русской Церкви / митрополїтъ Макарій. — Санктпетербургъ : раꙁличьна, 1882—1883. — Кънига Ꙁ҃, отъдѣлъ В҃, т. В҃I, глава А҃, чѧсть А҃. — ISBN 5-7302-0828-6. — Издательство Спасо-Преображенского Валаамского монастыря, 1994-1996.
  3. А. Лакіеръ Русская Геральдика. — Санктпетербургъ : Типографія Ⅱ-го Отдѣленія Собственной Е. И. В. Канцеляріи, 1855. — С. СМ҃Є—СМ҃Ѕ. — ISBN 5-212-00281-8. — Прѣложєниѥ роусьскꙑ кънигꙑ 1855 лѣта.
  4. Мец Н. Д. Монеты великого княжества Московского (1425-1462) // Нумизматический сборник. — Москва, 1974. — Чѧсть Г҃, № С҃Є—С҃Ѕ, с. Л҃Є, Ѯ҃Ѕ. — ISBN 978-5-458-24875-4.
  5. 5,0 5,1 Магдолна Агоштон ТИТУЛ ПРАВИТЕЛЯ МОСКОВСКОГО ГОСУДАРСТВА (1474-1533 ГГ. ) // ВЕСТНИК ВОЛГОГРАДСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА. СЕРИЯ 4: ИСТОРИЯ. РЕГИОНОВЕДЕНИЕ. МЕЖДУНАРОДНЫЕ ОТНОШЕНИЯ. — 2004. — № Ѳ҃. — ISSN 1998-9938, 2312-8704 (мєждоусѣтии). — URL: http://cyberleninka.ru/article/n/titul-pravitelya-moskovskogo-gosudarstva-1474-1533-gg.
  6. А. Лакіеръ Исторія титула государей Россіи // Журналъ Министерства Народнаго Просвѣщенія. — 1847. — Чѧсть Н҃Ѕ, № А҃І. — С. Р҃І, Р҃К—РК҃А. — ISBN 978-5-458-12159-0. — Страница Р҃І, с. Р҃К, с. РК҃А.
  7. А. Лакіеръ Исторія титула государей Россіи // Журналъ Министерства Народнаго Просвѣщенія. — 1847. — Чѧсть Н҃Ѕ, № А҃І. — С. РК҃Г. — ISBN 978-5-458-12159-0. — Страница РК҃Г.
  8. Historica Russiæ Monumenta, ex antiquis exterarum gentium archivis et bibliothecis deprompta / ab A. J. Turgenevio. — Petropoli : Typis Eduardi Pratzi, 1842. — Т. В҃, с. ТҀ҃Ѕ. — URL: https://books.google.fr/books?id=xOZPAAAAcAAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false.
  9. А. Лакіеръ Исторія титула государей Россіи // Журналъ Министерства Народнаго Просвѣщенія. — 1847. — Чѧсть Н҃Ѕ, № А҃І. — С. РК҃Г—РК҃Д. — ISBN 978-5-458-12159-0. — Страница РК҃Г, с. РК҃Д.
  10. Собраніе государственныхъ грамотъ и договоровъ. — Москва : Типографія Селивановскаго, 1819. — Ч. В҃, № РЛ҃И. — Чѧсть вътора.
  11. А. Лакіеръ Исторія титула государей Россіи // Журналъ Министерства Народнаго Просвѣщенія. — 1847. — Чѧсть Н҃Ѕ, № А҃І. — С. РК҃Д—РК҃Ѕ. — ISBN 978-5-458-12159-0. — Страница РК҃Д, с. РК҃Є, с. РК҃Ѕ.
  12. А. Лакіеръ Исторія титула государей Россіи // Журналъ Министерства Народнаго Просвѣщенія. — 1847. — Чѧсть Н҃Ѕ, № А҃І. — С. РК҃Ѕ. — ISBN 978-5-458-12159-0. — Страница РК҃Ѕ.
  13. А. Лакіеръ Исторія титула государей Россіи // Журналъ Министерства Народнаго Просвѣщенія. — 1847. — Чѧсть Н҃Ѕ, № А҃І. — С. РК҃Ѕ—РК҃Ꙁ. — ISBN 978-5-458-12159-0. — Страница РК҃Ѕ, с. РК҃Ꙁ.

польꙃьнꙑ кънигꙑ

исправлѥниѥ
  • Александръ Лакіеръ Русская геральдика. — Санктпетербургъ : Типографія Ⅱ-го Отдѣленія Собственной Е. И. В. Канцеляріи, 1855. — ХѮ҃Ѳ с. — ISBN 5-212-00281-8. — Прѣложєниѥ роусьскꙑ кънигꙑ 1855 лѣта.
  • А. Лакіеръ Исторія титула государей Россіи // Журналъ Министерства Народнаго Просвѣщенія. — Санктпетербургъ : Типографія Императорской Академии Наукъ, 1847. — Чѧсть Н҃Ѕ, № А҃І. — с. — ISBN 978-5-458-12159-0. — № I҃—В҃I.
  • Historica Russiæ Monumenta, ex antiquis exterarum gentium archivis et bibliothecis deprompta / ab A. J. Turgenevio. — Petropoli : Typis Eduardi Pratzi, 1841—1842. — Т. А҃—В҃. — Томъ прьвъ, т. въторъ.
  • Собраніе государственныхъ грамотъ и договоровъ, хранящихся въ государственной коллегіи иностранныхъ дѣлъ. — Москва : Типографія Н. С. Всеволжскаго, потомь типографія Селивановскаго, 1813—1826. — Ч. А҃—Д҃. — Чѧсть А҃, чѧсть В҃, чѧсть Г҃, чѧсть Д҃.